Çalışma sosyolojisi 4. ünite özeti

Teknoloji ve çalışma yaşamı

Teknolojiyi ve teknolojik değişimi açıklamak

Teknoloji “bir sanayi alanında gücü ve bilgiyi bi­riktirme, denetleme, işleme, iletme gibi amaçlar­la oluşturulan makinelerin, araç gereçlerin, aygıt­ların, yöntemlerin vb. tümünü kapsayan uygula­ma bilgisi” olarak tanımlanmaktadır.

Teknolojik değişme, temel olarak üretim faali­yetlerinde kullanılan, makine, teçhizat, emek ve yöneticilik unsurlarının bilgi temelli gelişimini ifade eder. Teknolojik değişme, basit anlamıyla, teknolojideki ilerleme olup, üretim fonksiyonu­nun yukarıya doğru kaymasıyla ortaya çıkar.

Teknoloji-örgüt ilişkisini tartışmak

 Teknoloji örgütün yapısı, iş yapma biçimlerini, rekabet gücü dahil olmak üzere pek çok şeyi et­kilemekte; örgütte ne tür işlerin yapılacağı, bun­ları yapacakların sahip olması gerekli nitelikler, iletişim ilişkileri vs. gibi hususlar kullanılan tek­nolojiden etkilenecektir.

îşletmelerin kullandıkları teknolojinin örgüt ya­pılarını nasıl etkilediği, belirli teknoloji türleri için ne tür örgüt yapı ve süreçlerinin daha uygun olacağı, farklı yazarlar tarafından araştırılmıştır. Joan Woodward’ın yaptığı ve kullanılan teknolo­ji ile örgüt yapısı arasında doğrudan bir ilişki bul­duğu araştırma, bu tür çalışmaların başlangıcı ol­muş daha sonra sırasıyla “Aston Grubu Çalışma­sı”, “Tavistock Enstitüsü çalışmaları”, “James Thompson’un Temel Teknolojiler Sınıflaması” ile “Charles Perrow’un Rutin / Rutin Olmayan îş Sı­nıflaması” ve “Yankee City Araştırması” gerçek­leştirilmiştir.

Fordizmi (Kitle Üretimi) ve Post-Fordizmi (Esnek ³ Üretimi) açıklamak

Fordist Üretim Sisteminin temel yapısını teşkil eden “bant sistemini” ilk uygulamaya koyan, üre­tim sürecine adını veren, otomotiv endüstri şir­keti Ford olmuştur. Ford, 1912-1913 yılları ara­sında kendi fabrikasında üretim sürecinde radi­kal bir değişiklik yapmış ve bunları daha önce­den var olan sisteme adapte etmiştir: Makinele­rin yarı otomatik bant sistemine göre ayarlanma­sı ve üretim esnasındaki sıraya göre, makinelerin art arda dizilmesi söz konusudur.

Japonya’da geliştirilen ve Japon üretim sistemi olarak nitelendirilen Post-Fordizm, kelime anla­mı olarak “Fordizm sonrası”na karşılık gelmekte­dir. Post-Fordizmde büyük fabrikalar bölünüp parçalanmış, üretim giderek daha küçük işletme­lere, atölyelere kaydırılmıştır. Bilgisayar ve ileti­

şim teknolojisindeki gelişmeler sayesinde üretim dünyanın birçok yerinde, aynı anda örgütlenebi­lir ve aynı anda örgütlenmesi değiştirilebilir hâle gelmiştir.

Fordizm ile Post-Fordizmin ayrımını yapmak

Fordist kitle üretimi, büyük ölçekli üretimin ger­çekleştirildiği bir yöntemdir. Post-Fordizm ise tam aksine, tüketici taleplerini dikkate alan dü­şük miktarlarda gerçekleştirilen üretime denir. Fordist üretimde, bant akışının sürekli kılınması, ürünlerin çok miktarda ve standardize üretimi, buna uygun sınırlı amaçlı makinelerin geliştiril­mesi, işçilerin aşırı uzmanlaşmaya gitmesi ve sıkı bir biçimde denetimi söz konusudur. Post-For- dist üretimde ürün farklılaşması söz konusudur. Fordist üretimde vasıfsız çalışanlar ve zaman stan­dardı söz konusu iken Post-Fordist üretimde va­sıflı çalışanlar ve zaman egemenliği vardır. For- dist üretimde makine temposuna ayak uydurmak önemli iken, Post-Fordist üretimde montaj hat­tından bağımsızlık söz konusudur.

Yeni Teknolojilerin istihdama etkisini değerlen­dirmek

Yeni teknolojilerin istihdama yönelik üç türlü et­kisi vardır. Bunlar, istihdam artırıcı etkisi, istih­dam azaltan etkisi ve dengeleyici yaklaşımdır. Yeni teknolojilerin istihdam üzerinde olumlu et­ki göstereceğini savunan iyimser yaklaşım, yeni teknolojilerin istihdamı arttıracağı ve çalışma ha­yatının kalitesini geliştireceğini savunmaktadır. Diğer yaklaşım ise yeni teknolojilerin işsizliğe yol açacağı görüşündedir. Bu görüş, emeğin ye­rine makinenin ikame edilmesinin işsizliği arttı­racağını düşüncesindedir. Bazı araştırmacılar ise iki görüşü dengelemeye çalışmaktadırlar. Bunla­ra göre, gelişmenin etkisi bu gelişmeden yararla­nan insanların onu kullanış amaç ve tarzına bağ­lı olmaktadır. Bu nedenle teknolojinin mutlaka bir yönde etki göstereceğini ifade etmek doğru olmayacaktır.

Yeni Teknolojilerin yol açtığı yeni çalışma biçim­lerini listelemek

Yeni teknolojik gelişmelerin ve üretim modelin­deki değişimle birlikte, geleneksel çalışma bi­çimleri yerini esnek çalışma biçimlerine bırak­mıştır. Yeni çalışma biçimleri olarak “Esnek Ça­lışma Saatleri (Kayan îş Süreleri), Kısmi Süreli Çalışma (Part-Time Çalışma), Tele Çalışma, îş Paylaşımı, Sıkıştırılmış îş Haftası ve Çağrı Üzeri­ne Çalışma” sıralanabilir.