Çalışma ilişkileri tarihi 7. ünite özeti

Türkiye’de çalışma ilişkilerinde kurumsallaşma: 1960-1980

Türkiye’de 1960-1980 döneminde, çalışma iliş­kilerini etkileyen siyasal, toplumsal ve iktisadi et­kenleri tanımlamak.

Çalışma ilişkileri siyasal, sosyal ve iktisadi bir di­zi çevresel koşul tarafından etkilenir ve şekillen­dirilir. Bir dönemin çalışma ilişkileri ancak o dö­nemin sosyal, siyasal ve iktisadi etkenleri ile bir­likte bütünsel olarak değerlendirildiğinde kavra­nabilir. Siyasal ve hukuksal alanda yaşanan ge­lişmeler, izlenen iktisat politikaları, işgücünün sektörel ve sınıfsal yapısında meydana gelen de­ğişimler o dönemin çalışma ilişkileri açısından dolaysız belirleyenler durumundadır.

1960-1980 döneminde izlenen ithal ikameci sa­nayileşme politikaları, artan sanayileşme ve kent­leşme dönemin çalışma ilişkileri üzerinde önem­li etkilerde bulunmuştur. İthal ikameci model ça­lışanların ekonomik kazanımları üzerinde olum­lu etkilerde bulunmuştur. Dönem boyunca tarım dışı işgücü önemli ölçüde artmış ve sanayileşme­ye paralel olarak ücretlilerin oranı toplam istih­dam içinde yüzde 30’lar civarına ulaşmıştır. Üc­retli sayısındaki artış çalışma ilişkilerinin önemi­ni artırmıştır.

Türkiye’de 1960-1980 döneminde, çalışma ilişkilerinin kurumsallaşmasını ve 1961 Anayasası ile 274 ve 275 sayılı sendikal yasaların oynadığı rolü açıklamak.

1960-80 döneminin ayırt edici özelliği çalışma ilişkilerinin kurumsallaşmasıdır. 1961 Anayasası ile 274 ve 275 sayılı yasaların sağlamış olduğu yasal güvenceler sonucunda grevli, toplu iş söz­leşmeli sendikal haklar kullanılabilir hale gelmiş­tir. Çalışma ilişkilerinin kurumsallaşmasının bü­tün unsurları; sendikalaşma, toplu pazarlık, uyuş­mazlık çözüm mekanizmaları, hukuksal ve ku­rumsal biçimler kazanmış ve kullanılabilir hale gelmiştir.

Anayasa toplu çalışma haklarını güvence altına almış, 274 ve 275 sayılı yasalar ise bu hakların uygulanmasına ilişkin detayları belirlemiştir. An­cak zaman içinde 1961 Anayasasının sağladığı güvencelerin bir bölümü yasal değişikliklerle or­tadan kaldırılmıştır.

Türkiye’de 1960-1980 döneminde, sosyal taraflann örgütlenmesi, sendikacılıkta yaşanan geliş­meleri değerlendirmek.

Dönem boyunca sendikalaşmada ciddi bir atılım yaşanmıştır. Toplu sözleşme ve grev hakkının güvence altına alınmasıyla başta kamu sektörü olmak üzere sendikalar, nicel ve nitel açıdan güç­lenmiştir. Dönemin başında 300 bin civarında olan sendikalı işçi sayısı dönem sonunda bir mil­yon civarına ulaşmıştır. Sendikacılıkta merkezî­leşme eğilimi artmış, çok sayıda işyeri sendikası kurulmuş olmasına karşın merkezî sendikalar be­lirleyici olmuştur.

Dönem içinde Türkiye sendikal hareketi açısın­dan önemli ayrışmalardan biri gerçekleşmiş ve DİSK kurulmuştur. Kamu ve özel sektörde farklı sendikal yaklaşımlar ortaya çıkmış öte yandan sendika-siyaset ilişkisi de sendikal harekette önemli bir ayrıştırıcı olmuştur.

Türkiye’de 1960-1980 döneminde, sendikalaş­ma toplu iş sözleşmeleri ile grev ve işçi eylemle­rinde yaşanan eğilimleri açıklamak.

Dönemin önemli niteliklerinden biri çalışma iliş­kilerinde bireysel sözleşme döneminden toplu iş sözleşmesine geçilmesidir. Bu Türkiye çalışma ilişkileri tarihi açısından bir dönüm noktasıdır. Dönem boyunca toplu iş sözleşmeleri, işçi ücret­lerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynamış ve ücretlerde önemli artışlar sağlamışlardır.

İş uyuşmazlıklarının çözümünde grev dönem için­de giderek daha çok başvurulan bir araç olmuş ve grev eğilimi giderek artmıştır. Grevde geçen işgünü sayısı dönem içinde neredeyse dört kat artmıştır. Grevler yanında dönem boyunca yay­gın grev dışı işçi eylemleri de ortaya çıkmıştır.