Bireysel iş hukuku 3. ünite özeti

3. ünite İş sözleşmesi

İş sözleşmesinin tanımı ve unsurlarını kavramak.

 İşçi ile işveren arasındaki hukuki ilişkinin teme­lini iş sözleşmesi oluşturmaktadır. Gerek iş ilişki­sinin devamı müddetince gerekse de iş ilişkisinin sona ermesinden sonra, taraflar arasındaki huku­ki ilişki, iş sözleşmesinde öngörülen esaslara gö­re şekillenir. Bu bakımdan, işçi-işveren ilişkileri­ni biçimlendiren kaynaklar arasında iş sözleşme­sinin önemli bir yeri bulunmaktadır. îş Kanunu uyarınca “iş sözleşmesi, bir tarafın (iş­çi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işve­ren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir” (ÎK m.8, f.1). İşçi niteliğinin belir­lenmesinde de, iş sözleşmesinin diğer iş görme borcu doğuran sözleşmelerden ayırt edilmesine imkân sağlayan unsurların bilinmesinin büyük bir işlevi vardır. İşçi ile işveren arasındaki huku­ki ilişkiyi düzenleyen iş sözleşmesinin iş (hiz­met), ücret ve bağımlılık gibi üç unsuru bulun­maktadır. İş sözleşmesinin temel unsuru işin gö­rülmesidir. İşçi yaptığı işin karşılığında ücrete hak kazanır. Bağımlılık unsuru ise, iş sözleşmesi­ni; eser sözleşmesi, vekâlet sözleşmesi gibi iş görme borcu doğuran diğer sözleşmelerden ayırt eden en önemli unsurdur. 4857 sayılı İş Kanu- nu’ndan önce yürürlükte bulunan 1475 sayılı İş Kanunu’nda iş sözleşmesinin tanımı yapılmamış, 818 sayılı Borçlar Kanunu’nda ise hizmet sözleş­mesi tanımlanırken bağımlılık unsuruna yer ve­rilmemiştir. Ancak bağımlılık unsurunun iş söz­leşmesinin unsurlarından birini oluşturduğu, Anayasa Mahkemesi’nin bir kararında yer aldığı gibi doktrinde de kabul edilmiştir. 01.07.2012 ta­rihinde yürürlüğe girecek 6098 sayılı Türk Borç­lar Kanunu’nda da hizmet sözleşmesi tanımlanır­ken aynı esastan hareket edilmiş ve “Hizmet söz­leşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli ve­ya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işvere­nin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir” şeklinde tanım­lanmıştır (TBK m.393, f.1).

İş sözleşmesinin özelliklerini sıralamak.

İş sözleşmesi bir özel hukuk sözleşmesidir ve devamlılık niteliği taşır. İş sözleşmesi taraflar ara­sında kişisel bir ilişki kurmakta ve iki tarafa da bazı borçlar yüklemektedir.

İş sözleşmesinin türlerini açıklamak.

İş sözleşmelerinin; sürekli-süreksiz, belirli süreli- belirsiz süreli, tam süreli-kısmi süreli, deneme süresi olan-deneme süresi olmayan, takım söz­leşmesi gibi pek çok türü bulunmaktadır.

iş sözleşmesi yapma şekli, serbestisi ve sınırları konusunda sentez yapmak.

Kanunda açıkça bir şekil şartı öngörülmedikçe, bir sözleşme istenilen şekle uyularak yapılabilir. Bu esas, iş sözleşmeleri bakımından da geçerli olmakla birlikte, bazı sözleşme türleri bakımın­dan yazılılık şartı öngörülmüştür.

Özel hukuka hâkim temel prensiplerden biri olan sözleşme serbestîsi prensibi, iş hukukunda da uygulanır. Buna göre, iş sözleşmesi tarafları, iş sözleşmesi yapıp yapmamakta veya sözleşmenin tarafını seçmekte özgürdürler. Ancak, iş huku­kunda bazı sosyal düşüncelerle akit yapma zo­runlulukları düzenlenmiştir. Bu yükümlülüklerin ihlali halinde de çeşitli yaptırımların uygulanma­sı gündeme gelmektedir.